गणित महत्त्वाची सूत्रे | गणित सूत्रे PDF | Maths Formulas | गणित सूत्रे व ट्रिक्स

गणित महत्त्वाची सूत्रे | गणित सूत्रे PDF | Maths important Formulas | maths formulas |  शिष्यवृत्ती परीक्षा, नवोदय परीक्षा व इतर स्पर्धा परीक्षेसाठी उपयुक्त गणितीय सुत्रे PDF

👉 आयत -

👉 आयताची परिमिती = 2×(लांबी+रुंदी)

👉 आयताचे क्षेत्रफळ = लांबी×रुंदी

👉 आयताची लांबी = (परिमिती ÷ 2) – रुंदी  

👉 आयताची रुंदी =(परिमिती÷2) – लांबी

👉 आयताची रुंदी दुप्पट व लांबी निमपट केल्यास क्षेत्रफळ तेवढेच राहते.

👉 आयताची लांबी व रुंदी दुप्पट केल्यास क्षेत्रफळ चौपट होते.

https://www.ScholarshipExamStudy.com

👉 चौरस -

👉 चौरसाची परिमिती= 4×बाजूची लांबी  

👉 चौरसाचे क्षेत्रफळ=(बाजू)2 किंवा (कर्ण)2/2

👉 चौरसाची बाजू दुप्पट केल्यास क्षेत्रफळ चौपट होते.

👉 दोन चौरसांच्या क्षेत्रफळांचे गुणोत्तर हे त्यांच्या बाजूंच्या मापांच्या वर्गाच्या पटीत असते.

👉 त्रिकोण -

👉 त्रिकोणाचे क्षेत्रफळ = पाया×उंची/2

👉 काटकोन त्रिकोणाचे क्षेत्रफळ  = काटकोन करणार्‍या बाजूंचा गुणाकार/2

https://www.ScholarshipExamStudy.com

👉 सरळव्याज :-

👉 सरळव्याज (I) = म×द×क/100

👉 सरळव्याज (I) = P×R×N/100

👉  मुद्दल (P) = I×100/R×N

👉 व्याजदर (R) = I×100/P×N

👉 मुदत वर्षे (N) = I×100/P×R

👉 चक्रवाढव्याज  रास (A)= P×(1+R/100)n, n= मुदत वर्षे.

https://www.ScholarshipExamStudy.com

👉 नफा तोटा :-

👉 नफा = विक्री – खरेदी  

👉 विक्री = खरेदी + नफा  

👉 खरेदी = विक्री + तोटा

👉 तोटा = खरेदी – विक्री  

👉 विक्री = खरेदी – तोटा

👉 खरेदी = विक्री – नफा

👉 शेकडा नफा = प्रत्यक्ष नफा × 100/ खरेदी

👉 शेकडा तोटा = प्रत्यक्ष नफा × 100/ खरेदी

शेकडा नफा किंवा शेकडा तोटा नेहमी खरेदी किमतीवर काढला जातो. 

👉 विक्रीची किंमत = खरेदीची किंमत × (100+शेकडा नफा)/100

👉 विक्रीची किंमत = खरेदीची किंमत × (100–शेकडा तोटा)/100

👉 खरेदीची किंमत = (विक्रीची किंमत × 100) / (100 + शेकडा नफा)

👉 खरेदीची किंमत = (विक्रीची किंमत × 100) / (100 – शेकडा नफा)

खरेदी किंमत = मूळ किंमत + वाहतूक + भाडे + इतर खर्च

https://www.ScholarshipExamStudy.com

लसावि मसावि

मसावि - महत्तम साधारण विभाजक

लसावि - लघुत्तम साधारण विभाज्य

लसावि × मसावि = दिलेल्या दोन संख्यांचा गुणाकार

लसावि = मसावि × असामाईक अवयवांचा गुणाकार

एक संख्या = मसावि × एक असामाईक अवयव

https://www.ScholarshipExamStudy.com

त्रिकोणी संख्या

दिलेल्या क्रमांकाची त्रिकोणी संख्या काढणे. 

क्रमांक 5 ची त्रिकोणी संख्या = 5 × 6 / 2 = 15

त्रिकोणी संख्या ओळखणे

120 त्रिकोणी संख्या आहे का? 

120×2 = 240 जवळील मागची वर्ग संख्या 225 चे वर्गमूळ  म्हणजेच पाया 15 × 16 = 240 /2 = 120

120 मूळ संख्या आहे. 

त्रिकोणी संख्येचा पाया / क्रमांक ओळखणे. 

55 ही कितवी त्रिकोणी संख्या आहे? / 55 या त्रिकोणी संख्येचा पाया किती? 

55×2 = 110 च्या जवळील मागील वर्ग संख्या 100 चे वर्गमूळ 10 म्हणजेच पाया =10

म्हणजेच 55 ही 10व्या क्रमांकाची त्रिकोणी संख्या आहे. 

https://www.ScholarshipExamStudy.com

👉 समभुज चौकोण -

समभुज चौकोनाचे क्षेत्रफळ = कर्णाच्या लांबीचा गुणाकार/2

👉 समलंब चौकोण -

👉 समलंब चौकोनाचे क्षेत्रफळ = समांतर बाजूंच्या लांबीचा बेरीज×लंबांतर/2

👉 समलंब चौकोनाचे लंबांतर = क्षेत्रफळ×2/समांतर बाजूंची बेरीज

👉 समलंब चौकोनाच्या समांतर बाजूंची बेरीज = क्षेत्रफळ×2/लबांतर .

👉 पायथागोरस सिद्धांत -

काटकोन त्रिकोणात (कर्ण)2 = (पाया)2+(उंची)2

👉 प्रमाण भागिदारी :-

👉 नफ्यांचे गुणोत्तर = भंडावलांचे गुणोत्तर × मुदतीचे गुणोत्तर

👉 भंडावलांचे गुणोत्तर = नफयांचे गुणोत्तर ÷ मुदतीचे गुणोत्तर

👉 मुदतीचे गुणोत्तर = नफयांचे गुणोत्तर ÷ भंडावलांचे गुणोत्तर .

https://www.ScholarshipExamStudy.com

👉 गाडीचा वेग – वेळ – अंतर :-

👉 A) खांब ओलांडण्यास गाडीला लागणारा वेळ = गाडीची लांबी/ताशी वेग × 18/5

👉 B) पूल ओलांडण्यास गाडीला लागणारा वेळ = गाडीची लांबी + पूलाची लांबी / ताशी वेग × 18/5

👉 C) गाडीचा ताशी वेग  = कापवयाचे एकूण एकूण अंतर / लागणारा वेळ  × 18/5

👉 D) गाडीची लांबी  = ताशी वेग × खांब ओलांडताना लागणारा वेळ × 5/18

👉 E) गाडीची लांबी + पूलाची लांबी = ताशी वेग × पूल ओलांडताना लागणारा वेळ × 5/18

👉 F) गाडीची ताशी वेग व लागणारा वेळ काढताना 18/5 ने गुण व अंतर काढताना 5/18 ने गुणा.

👉 1 तास = 3600 सेकंद / 1 कि.मी. = 1000 मीटर  = 3600/1000 = 18/5

👉 G) पाण्याचा प्रवाहाचा ताशी वेग = (नावेचा प्रवाहाच्या दिशेने ताशी वेग – प्रवाहाच्या विरुद्ध दिशेने ताशी वेग) ÷ 2

👉 H) गाडीने कापावायचे एकूण अंतर – गाडीची लांबी = बोगध्याची लांबी

👉 I) भेटण्यास दुसर्‍या गाडीला लागणारा वेळ

लागणारा वेळ = वेळेतील फरक × पहिल्या गाडीचा वेग / वेगातील फरक

लागणारा वेळ = एकूण अंतर / दोन गाड्यांच्या वेगांची बेरीज

https://www.ScholarshipExamStudy.com

शतमान

एखाद्या संख्येचे 100 या संख्येचे असणारे प्रमाण म्हणजेच टक्केवारी किंवा शेकडेवारी होय शेकडेवारीला शतमान असेही म्हणतात. 

शतमान हा एक प्रकारचा अपूर्णांकच असतो. 

2/5 चे शतमानात रुपांतर = 2/5×100 = 40%

0.075 ला टक्क्यांच्या स्वरुपात लिहा. 0.075×100 = 7.5%

80% चे अपूर्णांकात रुपांतर = 80/100 = 4/5

👉 वर्तुळ -

👉 त्रिज्या(R)- वर्तुळाच्या केंद्रबिंदूतून निघून परिघाला जाऊन मिळणार्‍या रेषाखंडाला वर्तुळाची त्रिज्या म्हणतात.

👉 वर्तुळाच्या व्यास (D) – केंद्रबिंदूतून निघून जाणार्‍या व वर्तुळाच्या परिघावरील दोन बिंदुना जोडणार्याह रेषाखंडास वर्तुळाचा व्यास म्हणतात.

👉 वर्तुळाचा व्यास हा त्या वर्तुळाचा त्रिज्येचा (R च्या) दुप्पट असतो.

👉 जीवा – वर्तुळाच्या परिघावरील कोणत्याही दोन बिंदूंना जोडणार्‍या रेषाखंडाला वर्तुळाची जीवा म्हणतात.

👉 व्यास म्हणजे वर्तुळाची सर्वात मोठी जीवा होय.

👉 वर्तुळाचा व्यास हा त्रिजेच्या दुप्पट व परीघाच्या 7/12 पट असतो.

👉 वर्तुळाचा परीघ हा त्रिजेच्या 44/7 पट व व्यासाच्या 22/7 पट असतो.

👉 वर्तुळाचा परीघ व व्यासातील फरक = 22/7 D-D = 15/7 D

👉 अर्धवर्तुळाची परिमिती = 11/7 D+D (D=व्यास) किंवा D = वर्तुळाचा व्यास, त्रिज्या (r) × 36/7

👉 अर्धवर्तुळाची त्रिज्या = परिमिती × 7/36

👉 वर्तुळाचे क्षेत्रफळ = π × (त्रिज्या)2 = πr2 (π=22/7 अथवा 3.14)

👉 वर्तुळाची त्रिज्या = √क्षेत्रफळ×7/22

👉 वर्तुळाची त्रिज्या = (परीघ-व्यास) × 7/30

👉 अर्धवर्तुळाचे क्षेत्रफळ = π×r2/2 किंवा 11/7 × r2

👉 अर्धवर्तुळाची त्रिज्या = √(अर्धवर्तुळाचे ×7/11) किंवा परिमिती × 7/11

👉 अर्धवर्तुळाची त्रिज्या = √(अर्धवर्तुळाचे ×7/11) किंवा परिमिती × 7/36

👉 दोन वर्तुळांच्या त्रिज्यांचे गुणोत्तर = त्या वर्तुळांच्या परिघांचे गुणोत्तर.

👉 दोन वर्तुळांच्या क्षेत्रफळांचे गुणोत्तर हे त्या वर्तुळांच्या त्रिज्यांच्या गुणोत्तराच्या किंवा त्या वर्तुळांच्या परिघांच्या गुणोत्तराच्या वर्गाच्या पटीत असते. वर्तुळाची त्रिज्या दुप्पट केल्यास क्षेत्रफळ चौपट येते.

https://www.ScholarshipExamStudy.com

👉 घनफळ -

👉 इष्टीकचितीचे घनफळ = लांबी × रुंदी × उंची = (l×b×h)

👉 काटकोनी चितीचे घनफळ = पायाचे क्षेत्रफळ × उंची

👉 गोलाचे घनफळ = 4/3 π×r3 (r=त्रिज्या)

👉 गोलाचे पृष्ठफळ = 4π×r2  

👉 घनचितीचे घनफळ = (बाजू)3= (l)3

👉 घनचितीची बाजू = ∛घनफळ

👉 घनाची बाजू दुप्पट केल्यास घनफळ 8 पट, बाजू चौपट केल्यास घनफळ पटीत वाढत जाते, म्हणजेच 64 पट होते आणि ते बाजूच्या पटीत कमी अथवा वाढत जाते.

👉 घनाचे पृष्ठफळ = 6 (बाजू)2

👉 वृत्तचितीचे (दंडगोलाचे) घनफळ = π×r2×h

👉 वृत्तचितीची उंची (h) = (घनफळ/22)/7×r2 = घनफळ×7/22×r2

👉 वृत्तचितीचे त्रिज्या (r) = (√घनफळ/22)/7×r2 = √घनफळ×(7/22)/h .

https://www.ScholarshipExamStudy.com

👉 इतर भौमितिक सूत्रे -

👉 समांतर भूज चौकोनाचे क्षेत्रफळ = पाया×उंची

👉 समभुज चौकोनाचे क्षेत्रफळ = 1/2×कर्णाचा गुणाकार

👉 सुसम षटकोनाचे क्षेत्रफळ = (3√3)/2×(बाजू)2

👉 वर्तुळ पाकळीचे क्षेत्रफळ = वर्तुळ कंसाची लांबी × r/2 किंवा θ/360×πr2

👉 वर्तुळ कंसाची लांबी (I) = θ/180×πr

👉 घनाकृतीच्या सर्व पृष्ठांचे क्षेत्रफळ = 6×(बाजू)2

👉 दंडगोलाच्या वक्रपृष्ठाचे क्षेत्रफळ = 2×πrh

👉 अर्धगोलाच्या वर्कपृष्ठाचे क्षेत्रफळ = 3πr2

👉 अर्धगोलाचे घनफळ = 2/3πr3

👉 त्रिकोणाचे क्षेत्रफळ = √(s(s-a)(s-b)(s-c) )

👉 शंकूचे घनफळ = 1/3 πr3h

👉 समभुज त्रिकोणाचे क्षेत्रफळ = √3/4×(बाजू)2

👉 दंडगोलाचे एकूण पृष्ठफळ = 2πr(r+h)

👉 अर्धगोलाचे एकूण पृष्ठफळ = 2πr2

(S = 1/2 (a+b+c) = अर्ध परिमिती)

👉 वक्रपृष्ठ = πrl

👉 शंकूचे एकूण पृष्ठफळ = πr2 + π r (r+l) r= त्रिज्या