आरोग्यमंत्र: 'ही' आहेत रक्तदाबाची कारणे

डॉ अभय विसपुते,जनरल फिजिशियन
रक्तदाबाची कारणे -
१. आनुवंशिकता : उच्च रक्तदाब असलेल्या पालकांच्या मुलांमध्ये उच्च रक्तदाबाचे प्रमाण चारपट अधिक असू शकते. तसेच पालकांची जीवनपद्धती, राहणीमान, खाणे-पिणे यांचे अनुकरण मुले करत असल्यामुळेही या मुलांमध्ये उच्च रक्तदाबाचे प्रमाण अधिक असू शकते.
२. मानसिक ताण : मानसिक ताणतणावांमुळे जीवनात सतत मानसिक ताणतणाव सहन करावा लागतो. त्यांच्या मानसिक संघर्षामुळे शरीरातील विविध ग्रंथी, विशेषत: अॅड्रिनल ग्रंथी उत्तेजित होतात त्यामुळे रक्तदाब वाढतो.
३. धूम्रपान : धूम्रपान करणाऱ्या व्यक्तींमध्ये उच्च रक्तदाबाचे प्रमाण अधिक असते. तंबाखूत 'निकोटिन' व 'कार्बन मोनोक्साइड' ही विषारी तत्त्वे असतात. यामुळे नॉरेअॅड्रिनालिन या स्त्रावाचे प्रमाण वाढते आणि रक्तदाब वाढतो. धूम्रपानामुळे रक्तवाहिन्या कठीण होतात.
४. मद्यपान : मद्यपान करणाऱ्यांत उच्च रक्तदाबाचे प्रमाण हे अधिक असते.
५. मिठाचा अतिरेक : जे लोक मिठाचा अल्प प्रमाणात उपयोग करतात त्यांचा रक्तदाब हा कमी किंवा सामान्य असतो. त्याच्याविरुद्ध ज्या व्यक्ती मिठाचा अतिरेक करतात, त्यांना अतिरक्तदाब असण्याचे प्रमाण वाढते. रक्तवाहिन्या आकुंचन पावण्याची प्रक्रिया ही अतिसंवेदनक्षील होते आणि रक्तदाब वाढतो. जर अतिरक्तदाब असलेल्या रुग्णाने जर आपल्या आहारात मिठाचे प्रमाण कमी केले, तर अशा रुग्णाचा रक्तदाब नॉर्मल होऊ शकतो, किंवा नक्कीच कमी होण्यास मदत होईल.
रक्तवाहिन्यांचा कठीणपणा ः
जेव्हा रक्तवाहिन्या अरुंद आणि कठीण होतात, तेव्हा त्यातून रक्ताला ढकलण्यासाठी हृदयाला खूप जोर लावावा लागतो. परिणामत: रक्तवाहिन्यांच्या आंतरस्तरावरील दाब वाढतो, म्हणजेच रक्तदाब वाढतो. रक्तवाहिन्या कठीण होण्याची अनेक कारणे आहेत. त्यात आनुवंशिकता, वाढणारे वय, रक्तातील चरबीचे अतिप्रमाण, मधुमेह, धूम्रपान, लठ्ठपणा व बैठी जीवनशैली आणि ताण-तणावपूर्ण जीवन या गोष्टींचा समावेश होतो.
लठ्ठपणा, अतिरक्त वजन :
स्थूलपणा, लठ्ठपणा आणि वाढलेले वजन यांचा उच्च रक्तदाबाशी अत्यंत जवळचा संबंध आहे. ज्याचे वजन जितके जास्त, त्याचा रक्तदाबही जास्त असतो. लठ्ठ व्यक्तींमध्ये उच्च रक्तदाब हा लहान वयातच सुरू होऊ शकतो. तसेच जर अशा लोकांनी वजन कमी केल्यास त्यांचा अति रक्तदाब थोड्याफार प्रमाणात कमी होऊ शकतो.
अतिरक्तदाबाची लक्षणे :
अतिरक्तदाब हा मुनुष्याचा 'छुपा शत्रू' (Silent Killer) आहे, असे म्हटले जाते. कारण बऱ्याचदा मनुष्याला अतिरक्तदाब असूनही काहीही लक्षणे किंवा त्रास दिसून येत नाही. बऱ्याच वेळा इतर काही आजारांसाठी मनुष्य डॉक्टरकडे जातो आणि तपासणीचा एक भाग म्हणून डॉक्टर रक्तदाब तपासतात, तेव्हा तो वाढलेला आढळतो, अशा वेळी अतिरक्तदाबाचे निदान होते.